COVID-19 Retinopatisi

Makaleyi görüntülemek için tıklayınız.

COVID-19’un vücudun birçok farklı bölgesini etkileyebildiği ve oküler yüzey enfeksiyonuna sebep olabildiği bilinmektedir (1). Hastalığın etyopatogenezine baktığımızda SARS-CoV-2’nin solunum sisteminde ACE II (angiotensin-converting enzyme II) reseptörlerine bağlanarak vücuda giriş yaptığını görmekteyiz (2). Aynı ACE II reseptörünün vasküler endotelde ve nöral hücrelerde de bulunduğu bilinmektedir (3-8). Histopatolojik çalışmalar özellikle retinal Müller hücreleri, ganglion hücreleri ve iç nükleer tabakada yoğun şekilde ACE II reseptörü bulunduğunu göstermektedir (9). Ayrıca enzimin son ürünü olan Anjiotensin 2’nin prostaglandinler ve VEGF üzerinden vasküler permeabiliteyi düzenlediği ve bunun diyabetik retinopati patogenezinde önemli rol oynadığı bildirilmiştir (10-11). Bu bilgiler ışığında sistemik tutulum gösteren COVID-19’un retinayı etkileyecebileceği akla gelmektedir.

Nitekim yakın zamanda Marinho ve arkadaşları COVD-19 tanılı 12 sağlık çalışanının retina bulgularını inceledikleri bir çalışma yayınladılar. Çalışmaya katılanlar yaşları 25-69 arasında değişen 9 hekim, 2 yardımcı sağlık personeli idi. Katılımcıların 6’sı erkek, 6’sı kadın idi. Olguların tümünde PCR ya da antikor testi ile COVID-19 tanısı konfirme edilmişti. Hiçbir katılımcı yoğun bakım ünitesinde tedavi almamıştı. Semptomların düzelmesinden 11-33 gün sonra yapılan makula OCT çekiminde tüm olgularda, ganglion hücre tabakası ve iç pleksiform katlarda hiper-reflektif lezyonlar saptandı (Figure 1). Lezyonlar papillomakuler demette daha yaygındı. OCT anjiografi analizi ve ganglion hücre kompleks analizi normal iken 4 olguda ek olarak majör vasküler arkat boyunca mikrohemoraji ve yumuşak eksuda izlendi. Tüm olgularda görme keskinliği ve pupil refleksi normaldi ve intraoküler enflamasyon bulgusuna rastlanmamıştı. Coronavirüs ile yapılan hayvan çalışmalarında virüsün retinit ve optik nörit yapabileceği ile ilgili bulgulardan söz edilmekte iken bu yayın COVID-19’un retinal tutulumu ile ilgili ilk objektif verileri içermektedir (12-13). Diğer taraftan ganglion hücreleri ve pleksiform tabakanın tutulumu, hayvan çalışmalarına benzer şekilde virüsün insanlarda da santral sinir sistemi tutulumu ve nörolojik sekellere yol açabileceğine işaret etmektedir (14). 

Düzenleyen: Dr. Remzi Avcı, Dr. Ayşegül Mavi Yıldız

Kaynaklar

1. Wu P, Duan F, Luo C, et al. Characteristics of ocular findings of patients with coronavirus disease 2019 (COVID-19) in Hubei province, China. JAMA Ophthalmol 2020; published online March 31. DOI:10.1001/ jamaophthalmol.2020.1291

2. Andersen KG,Rambaut A,Lipkin WI,Holmes EC,Garry RF.The proximal origin of SARS-CoV-2. Nature Medicine 2020. (Letter to theEditor)

3. KumarA, RassoliA, RaizadaMK. Angiotensinogen gene expression in neuronal and glial cells in primary cultures of rat brain. J Neurosci. 1988;19:287–290.

4. BalcellsE, MengQC, HagemanGR, PalmerRW, DurandJN, Dell’ItaliaLJ. Angiotensin II formation in dog heart is mediated by different pathways in vivo and in vitro. Am J Physiol. 1996;271:H417–H421. [PubMed]

5. NavarLG, ImigJD, ZouL, WangCT. Intrarenal production of angiotensin II. Semin Nephrol. 1997;17:412–422. [PubMed]

6. SiragyH. AT1 and AT2 in the kidney: role in health and disease. Sem Nephrol. 2004;24:93–100. [CrossRef]

7. RongP, Wilkinson-BerkaJL, SkinnerSL. Control of renin secretion from adrenal gland in transgenic Ren-2 and normal rats. Mol Cell Endocrinol. 2001;173:203–213. [CrossRef] [PubMed]

8. MulrowPJ, Franco-SaenzR. The adrenal renin angiotensin system: a local hormonal regulator of aldosterone production. J Hypertens. 1996;194:201–209.

9. Senanayake P; Drazba J; Shadrach K. Et al. Angiotensin II and Its Receptor Subtypes in the Human Retina. Investigative Ophthalmology & Visual Science July 2007, Vol.48, 3301-3311. doi:https://doi.org/10.1167/iovs.06-1024

10. ChuaCC, HamdyRC, ChuaBH. Upregulation of vascular endothelial growth factor by angiotensin II in rat heart endothelial cells. Biochim Biophys Acta. 1998;1401:187–194. [CrossRef] [PubMed]

11. PastoreL, TessitoreA, MartinottiS, et al. Angiotensin II stimulates intercellular adhesion molecule-1 (ICAM-1) expression by human vascular endothelial cells and increases soluble ICAM-1 release in vivo. Circulation. 1999;100:1646–1652. [CrossRef] [PubMed]

12. Seah I, Agrawal R. Can the coronavirus disease 2019 (COVID-19) affect the eyes? A review of coronaviruses and ocular implications in humans and animals. Ocul Immunol Inflamm 2020; 28: 391–95. 

13. Wang Y, Detrick B, Yu ZX, Zhang J, Chesky L, Hooks JJ. The role of apoptosis within the retina of coronavirus-infected mice. Invest Ophthalmol Vis Sci 2000; 41(10): 3011–18.

14. Moriguchi T, Harii N, Goto J, et al. A first case of meningitis/encephalitis associated with SARS-coronavirus-2. Int J Infect Dis 2020; 94: 55–58.